25. mart – Dan državnosti Republike Grčke

Kada je neposredno pre nego što su ga Turci surovo usmrtili u beogradskoj kuli Nebojša, a zatim njegovo i tela petorice njegovih sunarodnika bacili u Dunav 24. juna 1798. godine čuveni Riga od Fere izgovorio: “Ja sam posejao bogato seme. Dolazi čas kada će moja zemlja brati slavne plodove.”, verovatno nije ni slutio da će se to dogoditi, istorijski gledano relativno brzo.

Upravo zato što je imao za cilj da oslobodi grčki narod od turskog okupatora, pa je činio sve da probudi svest i kod svojih sunarodnika, ali i kod Srba i drugih stanovnika Balkana, Riga Velestinac se smatra začetnikom ideje o nezavisnosti Grčke.

Zahvaljujući svojim delima, a pored ostalog Deklaraciji o pravima čoveka i građanina, ali i brojnim pamfletima, on je uspeo da tada relativno uspavano stanovništvo Grčke probudi i pozove na ustanak. U svom delu Turio je, pored ostalog Riga od Fere napisao: “Bolje je živeti jedan sat kao slobodan, nego 40 godina biti rob.”.

Zanimljivo je pomenuti da u glavnom gradu Republike Srbije, osim stalne postavke u kuli Nebojša, a koja je posvećena stradanju ovog grčkog junaka i borbi naroda Balkana za nezavisnost, postoji i spomenik Rige od Fere u Beogradu, kao i ulica koja po njemu nosi naziv.

Grčki rat za nezavisnost

Prema istorijskim podacima, grčki rat za nezavisnost je trajao od 25. marta 1821. do 3. februara 1830. godine.

Međutim, treba imati na umu činjenicu da je grčki ustanak 1821. pripreman nekoliko godina ranije, uzevši u obzir da se tvorcem ideje o oslobođenju smatra Riga od Fere, kao i članovi udruženja Filiki heterija, koje je osnovano 1814. Godine. Treba pomenuti da je ovo udruženje osnovano u regiji Ponta, na Crnom moru, u gradu Odesa, u kome su živeli brojni Grci.

Interesantno je da čak postoji podatak da je srpskom voždu Karađorđu u to doba bilo ponuđeno da stane na čelo udruženja. Ipak, do toga nije došlo, već je Jorgos Leventis zvanično prvi postao vođa ovog udruženja odmah nakon njegovog osnivanja.

Radilo se na pripremi ustanka, pa je u narednih par godina trebalo Joanis Kapodistrias da postane vođa, a što je on odbio, te na kraju Aleksandar Ipsilanti biva izabran da povede grčki ustanak 1821., odnosno da bude na čelu udruženja Filiki heterija.

Zamisao je bila da se borbe prošire i na teritoriju Srbije i Bosne, odnosno ostalih balkanskih zemalja, a u februaru 1821. godine je od strane ustanika zauzet grad Bukurešt.

Zajedno sa oko 2 hiljade sunarodnika je Ipsilanti 6. marta počeo borbe, međutim taj prvi pokušaj se završio neuspehom, ali je zato grad Kalamata na Peloponezu zauzet 21. marta.

Oono što je takođe važno i zanimljivo jeste da je u seocetu Aeropoli, koje se nalaze u oblasti Moreja na Peloponezu, 17. Marta 1821. godine Petros Mavromihalis komandovao vojskom, koja je zvanično objavila rat turskom okupatoru i tom prilikom napala grad Kalamata. Vrlo brzo nakon toga je grad i zauzet, a ustanici su nosili zastavu, koja je bila bele boje sa krstom u sredini i natpisom SLOBODA ILI SMRT (ΝΊΚΗ/ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ), a što je i postalo sinonim grčkog rata za nezavisnost.

Razlog zbog čega se napominje da je grčki ustanak 1821. počeo 25. marta jeste što su ustanici tog dana dobili blagoslov tadašnjeg patrijarha, a u manastiru Velika Lavra na Peloponezu, kojom prilikom je patrijarh simbolično blagoslovio zastavu.

Centralni deo Grčke je vrlo brzo zahvaćen od strane ustanika, a borbe su se odvijale i na mnogim ostrvima, što je rezultiralo usvajanjem ustava Grčke i imenovanjem prve vlade u Epidaurusu 22. januara 1822. godine.

Iako je istorijski gledano grčki rat za nezavisnost imao najpre period uspeha i pobeda, a koji je trajao do 1825. godine, u naredne dve godine je došlo do značajne krize, ali je pobeda izvojevana tek 1829., odnosno zvanično 3. februara 1830. godine.

Kada je Grčka dobila nezavisnost?

Kako je 1828. godine Turska ušla u rat protiv Rusije, to se može reći da je donekle bila prinuđena da pristane na potpisivanje Mira u Jedrenu 1829. Godine, kada je zvanično Grčkoj priznala ograničenu nezavisnost.

Ograničenu zato što je podrazumevala nezavisnost samo za nekoliko današnjih grčkih ostrva, odnosno područje Peloponeza i južnog dela zemlje.

Tek 1832. godine Velike sile u Londonu organizuju konferenciju, te bavarskom princu, a kasnije grčkom kralju Otu Prvom nude da vlada ovom zemljom. Nažalost ni Francuska, ni Ujedinjeno Kraljevstvo, ni Rusija tom prilikom nisu bile zainteresovane da saznaju šta o tome misle Grci, već u Konstantinopolju 21. jula 1832. godine njihovi predstavnici potpisuju mir sa Osmanskim carstvom i tom prilikom zvanično utvrđuju granice Kraljevine Grčke.

Kada je Grčka dobila nezavisnost, praktično je to bila prva država za Grke, koja je bila potpuno nezavisna još od sredine 15 – og veka, odnosno od kada je Vizantija pala pod uticaj Osmanskog carstva.

Dan državnosti Republike Grčke

Simbolično se dan kada je zvanično počeo grčki ustanak 1821. uzima kao Dan državnosti Republike Grčke.

Tog dana nijedna škola niti bilo koja druga institucija u zemlji ne radi, a parade učenika se organizuju u svakom gradu, s tim što je centralna proslava u prestonici Grčke.

Velika je čast za svakog učenika da nosi zastavu zemlje na paradi, a tu čast obično imaju najbolji đaci.