Iako se danas smatra turskom teritorijom, Smirna je nekada bila oličenje helenizma.
Ne samo da su u njoj živeli Grci i Turci, već i jermensko i jevrejsko stanovništvo. A gotovo svi oni su znali da govore grčki jezik. Smatralo se da je jezik trgovaca upravo grčki, a danas se ovaj grad naziva Izmir i prema poslednjem popisu stanovništva u njemu živi oko 2.700.000 ljudi.
Istorija Smirne
Najpre su Eolci, a zatim Jonska plemena kolonizovani Smirnu.
Grad je bio razoren 575. godine pre Hrista, a za njegovu kasniju obnovu je zaslužan čuveni grčki vojskovođa, Aleksandar Veliki.
Tokom četvrtog veka je Istočno rimsko carstvo vladalo ovim gradom, da bi kasnije pao pod vlast Osmanlija i to u periodu od 1424. godine, pa sve do 1919. godine. Nedugo nakon toga, tačnije od 1919. godine, pa do 1922. su Smirnom vladali Grci, a od tada do danas se nalazi u sastavu Republike Turske.
U pitanju je višemilionski grad, koji se nalazi na visokom trećem mestu po veličini u celoj zemlji.
Smatra se da je najstarije naselje na području Smirne poticalo iz prve polovine trećeg milenijuma pre Hrista. Takođe postoje indicije da su Grci već na početku prvog milenijuma naselili Smirnu.
Prema legendi, Mirna ili Mira, odnosno Smirna je bila ili supruga ili kćerka kralja Kipra, Kinira, najverovatnije, a o njenom životu postoji nekoliko legendi. Smatra se da naziv grada potiče upravo od imena ove grčke boginje, a poznato je da je glava lava njen simbol.
Antički pisac Strabon je baš Smirnu nazvao najlepšim gradom na području cele antičke oblasti Jonije, koja se nalazila na centralnoj obali Anadolije. Odmah nakon Efesa, Smirna je bila u to doba drugi grad na celom tom području po veličini.
Između 53. i 56. godine je upravo u Smirni, a za vreme kada je ovo područje posetio sam apostol Pavle, osnovana hrišćanska zajednica. Zanimljivo je da se upravo u ovom gradu nalazila jedna od crkava Jovanovog otkrovenja, a kojiih je bilo ukupno sedam. Tu je postojala i episkopija, da bi u toku 9 – og veka ona postala mitropolija.
Najpre zbog svog interesantnog položaja je Smirna često bila na meti osvajača. A izuzev Arapa, napadali su je i Turci Seldžuci, da bi 1097. godine vlast nad ovim gradom preuzela Vizantija. Posle toga, Đenova dobija od cara Mihajila VIII Paleologa 1261. godine zvaničnu vlast nad ovim gradom.
Kako navode istorijski podaci, posle toga je potpala pod tursku vlast, da bi na početku 16. veka odmah posle Konstantinopolja, Smirna bila najveća luka u tom delu sveta.
Hrišćani u Smirni
Turski sultan Sulejman Veličanstveni je uveo običaj da određene evropske sile od sultana dobijaju značajne privilegije po pitanju trgovine. A upravo to je dovelo do značajnog procveta Smirne.
Kako je trgovina cvetala, tako su prvenstveno grad naseljavali trgovci, ali i mnogi drugi. Takođe, konzulati brojnih država Evrope su otvoreni u Smirni, a sa dolaskom stanovnika iz celog sveta, grad dobija i sasvim kosmopolitski izgled.
Na samom početku 20 – og veka, odnosno 1906. godine je grčko stanovništvo bilo prisutno u velikoj meri.
Zabeleženi su podaci da je živelo oko 135 000 Grka u Smirni. Postojale su i pravoslavne crkve, sa brojnim sveštenim licima.
Uzevši u obzir da je hrišćansko stanovništvo u gradu zaista bilo većinsko, često se moglo čuti od strane lokalnih Turaka da je u pitanju Nevernička Smirna.
Grčka i Smirna
Nakon što je završen Prvi svetski rat, Velika Britanija je insistirala na tome da Grčka anektira grad, što je i učinjeno 15. maja 1919. godine.
U to doba je Kemal Ataturk imao značajan uticaj na području Turske, pa je njegov nacionalistički pokret ovu aneksiju osporio.
Kako je aneksija obuhvatala i zaleđe grada, to su turski vojnici uspeli da odbrane Ankaru i nanesu značajne štete grčkoj vojsci.
Na dan 9. septembra 1922. godine je turska vojska uspela konačno da ponovo osvoji Smirnu. Upravo taj dan se i danas na području cele Republike Turske slavi kao Dan pobede.
Nakon što je turska vojska ušla u grad, izbio je veliki požar, kada je stradalo preko 50 000 što Grka, što Jermena. Često se može čuti i da je požar podmetnut… mada ne postoji zvaničan dokaz o tome zbog čega je izbio.
Tokom 1923. godine, Grci koji su ostali i nakon turskog osvajanja grada da žive u Smirni su deportovani. Naime, tada je obavljena razmena grčkog i turskog stanovništva, te slobodno možemo reći da je Smirna, onakva kakvom su je načinili Grci tada uništena.
Kad je Smirna bila najlepši grad
U doba kada poprima kosmopolitski karakter, Smirna je zaista imala čime da se pohvali. Svetsku modu su pratile žene koje su u tom gradu živele… razvijala se kultura i umetnost, a činilo se da i najsiromašniji sloj stanovnika zna kako da uživa u životnim radostima.
Ljudi koji su tokom dana teško sticali novac za život su imali običaj da nakon završenog posla odlaze da uživaju uz muziku u pivarama, tavernama i na sličnim mestima.
A baš u to doba je nastao i čuveni grčki ples hasapiko, odnosno zejbekiko, dok se buzuki mogao čuti u svim tim objektima.
U Smirni je krajem 19 – og veka postojala i Škola za devojke, zatim Arheološki muzej u kome se nalazila izuzetna zbirka novčića i oko 3000 predmeta.
Škola za grčke devojčice u Smirni
Postoje podaci da je od 1881. do 1922. postojala Škola za grčke devojčice u Smirni, kako joj je bio zvaničan naziv na početku.
U njoj su se devojčice mogle obrazovati, ali i završiti Učiteljsku školu.
Obrazovno društvo Smirne je bilo zaslušno za osnivanje ove škole, koja od 1886. godine nosi naziv Omirion.
Smatra se da je antički grčki pesnik Homer možda bio rođen na području Smirne, pa upravo u njegovu čast Škola za grčke devojčice menja naziv.
Interesantno je da se u okviru ove škole nalazilo i 4 srednje škole, kao i vrtići i osnovne škole, a učenici koji su je pohađali su nazivani Homeriti.
Nakon što bi diplomirali i stekli takozvani magisterij, oni bi bili bez polaganja ikakvog prijemnog ispita primljeni na Univerzitet u Atini.
Izuzev književnosti i to kako antičke, tako i književnosti tog doba, izučavala se matematika, filozofija i religija. Sem toga, učenici su učili i hemiju, fiziku i geografiju, zatim istoriju i muziku, te su kao obavezne predmete imali i gimnastiku i slikarstvo.
A kada su u pitanju jezici, Homeriti su izučavali ne samo grčki jezik, veći jermenski, zatim italijanski, engleski i francuski, te nemački.
Još po nešto o Smirni
Kako je bila druga po veličini luka na celom Istočnom Mediteranu, to se veći deo trgovine upravo tu obavljao. Sve to je dovelo do mnogo bržeg razvoja grada, te olakšane komunikacije sa tržištima drugih zemalja.
Možemo reći da je centralno gradsko jezgro bilo podeljeno na dva dela i to takozvanu Ano mahalu i Kato mahalu, odnosno Gornju i Donju mahalu.
U Ano mahali, odnosno Gornjoj su većinsko stanovništvo činili Turci i Jevreji, a bili su prisutni i malobrojni Grci.
A u Donjoj, odnosno Kato mahali su živeli Grci, ali i Jermeni, te manjinsko katoličko stanovništvo.
Kada su Turci konačno zauzeli grad, zabeleženi su strašni pokolji grčkog i jermenskog stanovništva, mada ni danas nećemo čuti da je u pitanju genocid.
Svemu tome je prethodio Grčko – turski rat, koji je trajao od 1919. do 1922. godine. Poznato je da je turska vojska tada počinila brojne masakre, uništavajući sve što imalo veze i sa grčkim i sa jermenskim stanovništvom. Istorijski podaci pokazuju da je uništavanje ova dva naroda na području Smirne bilo najintenzivnije u periodu od 1919. do 1923. godine.
Zvanični podaci pokazuju da je samo u toku 1921. godine ubijenom više od 11 000 Grka. Jermensko stanovništvo je praktično uništeno, a tek manji deo Grka je uspeo da se spase. Upravo ti Grci iz Smirne mahom i cele Anadolije su naselili primarno područje Soluna i Makedonije.
Uništenje grčkog stanovništva Smirne, država Turska ni danas ne priznaje kao genocid, uostalom kao ni genocid nad Pontskim Grcima.