Gospodin Μαστακούρης Γιώργος, koji voli i poštuje Srbiju nam je ustupio fotografije! Zahvaljujemo se!
Priču o Albanskoj golgoti… o srpskom vojničkom groblju u Solunu… o pomoći stanovnika ostrva Krf i o dokazanom prijateljstvu između grčkog i srpskog naroda tokom Prvog svetskog rata smo čuli puno puta. Isto tako mnogi od nas znaju i za sve ono što grčki narod jeste činio tokom rata u Bosni…
Ali ima i onih priča o kojima se ne govori tako često… ne znamo zašto, ali ih ima.
Jedna od njih je i priča o Grčkom vojničkom groblju, koje se nalazi u Srbiji.
Gde se nalazi Grčko vojničko groblje?
U delu grada Pirota, koje se zove Metiljavica se nalazi i grčko vojničko groblje, ali i srpsko. U pitanju je brdo na periferiji grada.
A da biste se lakše snašli, ako želite da ga posetite, posetite ovaj LINK i pogledajte kako stići do tamo.
Grčko vojničko groblje u Srbiji
Poznato je da je Pirotski kraj u ratovima koji su se vodili u periodu od 1912. do 1918. godine iznedrio drugopozivce Moravske divizije. Narod tog kraja je uzeo učešće i u takozvanom Gvozdenom puku, a koji je prvenstveno tako nazvan zbog neverovatne borbenosti i brzine pirotskih junaka.
Nakon što je sklopljen mir 1918. godine, deo oko grada Pirota se nalazio neposredno uz granicu sa susednom Bugarskom. A kao neki vid mirovne misije, u današnje vreme, vojnici Treće divizije grčke vojske su bili upućeni u pirotska sela duž granice. Vojnici koji su bili poslati da štite granicu Srbije sa Bugarskom su bili sa Peloponeza, mahom iz grada Patre.
Nažalost tu se nisu dugo zadržali, jer su mnogi od njih stradali od epidemije takozvanog španskog gripa, koja je u to vreme vladala. Uz to, grčki vojnici su u ovom delu Srbije boravili tokom jeseni i zime, što je dodatno nepovoljno uticalo na njihovo zdravstveno stanje.
Zabeleženo je da je komanda grčke vojske bila u gradu Pirotu, a u okolnim selima su se nalazili vojnici. Upravo su mnogi od njih i bili sahranjeni u selima Krupac, Gnjilane, Temska i Izvor, kao i u selu Suvi Do.
Za Piroćanca Petra Stankovića je bila udata Ekaterina Levendis Stanković, Grkinja rodom iz Volosa. Ostalo je zabeleženo da je kao pripadnica Crvenog krsta Republike Grčke uzela učešće u dočeku srpskih vojnika i upravo ona je zaslužna što postoji u Pirotu Grčko vojničko groblje.
Kako navode dostupni izvori, upravo je ona uz pomoć prvo svog supruga, a zatim i mnogih dobronamernih meštana ovog grada uspela da prikupi zemne ostatke 358 stradalih Grka. Njima je napravljeno spomen – obeležje na brdu Metiljavica, a koje je zvanično otvoreno 1924. godine.
Opština grada Pirota je tada odlučila da prostor na kome se nalazi groblje bude ustupljen Republici Grčkoj i da se tretira kao njena svojina.
Godine 1932. je podignuto spomen – obeležje izrađeno od belog mermera na kome je uklesano na starogrčkom, u slobodnom prevodu:
Za borbu i dobro za koje ste pali,
srpska zemlja postala vam je mati.
Srbina i Grka pobratimljuje
jedna lovorova grana,
grana koja se od vaše krvi hrani
i koja će večno cvati…
Na spomeniku se nalazi i reljefni simbol evzona u maršu i konja sa krilima, uz natpis „Godina 1918.“
Godinu dana nakon zvaničnog postavljenja je spomenik i osveštan. General Georgios Kondilis, predsednik Vlade Grčke u to doba je prisustvovao ceremoniji otvaranja, pa je tom prilikom i izjavio: Zemlja koja vas pokriva je laka, jer pripada malom srpskom, ali junačkom narodu. Neka ostane večna uspomena, kao što su večne vaše žrtve, koje ste položili za grčki narod.
Zanimljivosti o Grčkom vojničkom groblju u Pirotu
– Ekaterina Levendis Stanković je od grčkog naroda dobila odličje i spomen ploču grada Atine, a prilikom obeležavanja 70 godina od proboja Solunskog fronta
– svake jeseni brojni zvaničnici Grčke i Srbije, ali i predstavnici crkvenih vlasti, kao i predstavnici ambasade Republike Grčke u Srbiji i grčke vojske obeležavaju pomen grčkim i srpskim ratnicima
– u neposrednoj blizini se nalazi i srpsko vojničko groblje
– na Tijabarskom groblju, koje se nalazi iznad Grčkog vojničkog groblja u Pirotu je sahranjena i žena koja je zaslužna za njegov nastanak, Ekaterina Levendis Stanković
– sve do 1973. je ona i brinula o groblju
– potomci Georgiosa, odnosno Đorđa Surlandžisa, poreklom iz Atine i dan danas brinu o Grčkom vojničkom groblju u Pirotu
– grad Pirot je od 1990. godine zvanično zbratimljen sa gradom Patra
– od 1936. godine zvanično postoji knjiga posetilaca, a Kostas Bracos, trgovac iz Beograda je zaslužan za njen nastanak
– Zoran Surlandžis, koji zajedno sa bratom Jovanom, a sada već i potomcima brine o Grčkom vojničkom groblju je dobio zlatnu medalju sa likom Rige od Fere; medalja mu je dodeljena zato što brine o važnom istorijskom obeležju
– od 1987. godine je Grčko vojničko groblje u Pirotu na listi kulturnih dobara Pirotskog okruga
– Jovan i Zoran Surlandžis imaju muške potomke, te veruju da će njihovi sinovi nastaviti da brinu u ovoj znamenitosti, jer to smatraju posebnom čašću koja je data njihovoj porodici